بیماری پوستی پیسی که با رنگ پریدگی در نواحی مختلف بدن شناخته شده، به نوعی بیماری اطلاق میشود که به مرور زمان فرد را درگیر خود می‌کند. این بیماری به دلایل مختلف و تحت شرایط خاصی بروز می‌کند و قابل سرایت به افراد سالم نخواهد بود. بیماری پیس بسیار نادر است و دردنیا فقط ۱ درصد مردم به این بیماری دچار می‌شوند.
پیسی که در زبان فارسی به بیماری لک و پیس و برص نیز معروف است بسیار آرام و به کندی بدن فرد مبتلا را درگیر خود می‌کند بنابراین درمان آن نیز بسیار آهسته صورت می‌گیرد. مهم‌ترین عاملی که باعث گسترده شدن این بیماری میشود استرس است.
در این مقاله قصد داریم بیماری برص یا پیسی را به طور کامل معرفی، علل بروز آن، عوارض آن، نحوه درمان دارویی و همچنین درمان خانگی آن را توضیح دهیم پس با ما همراه باشید.
ویتیلیگو چیست؟
بیماری ویتیلیگو (Vitiligo) نوعی بیماری پوستی خود ایمنی است که ملانوسیدها، در نواحی خاصی از بدن تخریب میشود. در واقع وظیفه اصلی سلول رنگدانه پوستی (ملانوسیدها)، تولید ملانین است که در افراد مبتلا به بیماری پیس این اتفاق نمی‌افتد زیرا سیستم ایمنی بدن به علت نامشخصی شروع به تخریب سلول‌های رنگدانه می‌کند و در نهایت روی نواحی پوست لکه‌های سفید رنگ به وجود می‌آید.
علت پیدایش این بیماری دقیقا مشخص نیست و احتمالا نوعی اختلال ژنتیکی محسوب میشود. بیماری پوستی پیسی می‌تواند هر فردی را درگیر کند اما کسانی که پوست تیره‌تری دارند احتمال بروز ویتیلیگو بر روی پوست آنها بیشتر می‌باشد.
علائم ویتیلیگو چیست؟
بارزترین علامت این بیماری همان لکه‌های سفید رنگ است که در ابتدا بسیار کمرنگ و کوچک بروز می‌کند اما رفته رفته پر رنگ تر و نواحی گسترده‌تر بدن را درگیر می‌کند و به رنگ خاکستری و یا سفید تبدیل میشود. در بعضی از مبتلایان در مراحل ابتدایی ظاهر شدن بیماری ویتیلیگو خارش در ناحیه درگیر شده مشاهده شده است.
در برخی از موارد شاهد سفید شدن بخشی یا همه ابروها، مژه‌ها، موی سر و در آقایان ریش‌ها هستید.
بیماری پوستی پیسی یک بیماری وراثتی است که در صورتی یکی از اعضای خانواده مبتلا به بیماری پیس شده باشد احتمال اینکه دیگر اعضای خانواده نیز درگیر آن شوند زیاد است.
همچنین برخی بیماری‌های زمینه‌ای (مانند پرکاری تیروئید، کم خونی، آلوپسی، دیابت نوع یک) احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهد.
علائم بیماری پوستی پیسی کدام نقاط بدن را درگیر می‌کند؟
- در محل چین خوردگی‌های بدن مثل زیر بغل
- کشاله ران
- اطراف چشم‌ها و ابروها
- نواحی اطراف لب
- غشاهای مخاطی (مثل داخل دهان و بینی)
- روی دست‌ها و مچ دست
- آلت تناسلی
معرفی انواع بیماری ویتیلیگو
بیماری ویتیلیگو دارای ۵ نوع مختلف است که هر کدام به نحوی اعضای بدن را درگیر می‌کنند. این ۵ نوع شامل:
Segmental: در این نوع بیماری پوستی پیسی، لکه‌ها فقط در یک ناحیه و در یک طرف بدن بروز پیدا می‌کنند. ویتیلیگون سگمنتال در سنین کم ظاهر میشود و تا یک تا دو سال بعد از بروز رشد کرده و سپس رشد آن متوقف میشود.
مقاله پیشنهادی: عوامل ایجاد کهیر چیست و چگونه به درمان خانگی کهیر بپردازیم
Generalized: که به این نوع بیماری پوستی پیسی تعمیم یافته نیز می‌گویند به این معنا که لکه‌های سفید رنگ می‌تواند در هر ناحیه از بدن به طور متقارن مشاهده میشود از زمان ظاهر شدن ممکن است بارها رشد کند و متوقف شود و روند گسترش یافتن و یا بهبودی آن قابل پیش بینی نیست.
Focal: که به آن کانونی نیز می‌گویند لکه‌ها فقط در یک یا چند نقطه از بدن بروز پیدا کرده و گسترش پیدا نمی‌کنند.
Trichrome: زمانی که لکه ایجاد شده روی پوست در ابتدا خیلی روشن است و ناحیه اطراف آن کمی روشن است و در حاشیه رنگ پوست سالم است.
Universal: نوعی ویتیلیگونادر است کهمی‌تواند به کل بدن سرایت کند و تا ۸۰ درصد پوست بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
بیماری پوستی پیسی در چه سنی شیوع پیدا می‌کند؟
شواهد علمی نشان می‌دهد هر فردی در هر سنی می‌تواند درگیر این بیماری شود ولی معمولا سن شروع آن از ۱۰ سالگی می‌باشد و تا ۳۰ سالگی ادامه می‌یابد.
احتمال ابتلا به این بیماری در بین زنان و مردان مساوی است و نیمی از افراد مبتلا تا قبل از ۲۰ سالگی دچار بیماری پوستی پیسی می‌شوند و اکثر افراد تا قبل از ۴۰ سالگی مبتلا شده‌اند.
چه عواملی احتمال ابتلا به بیماری پوستی پیسی را افزایش می‌دهد؟
با اینکه دلیل اصلی به وجود آمدن بیماری پوستی پیسی نا مشخص است اما وجود یک یا چند عامل و شرایط محیطی خاص می‌تواند احتمال ابتلا بیماری برص ( پیسی) را افزایش دهد در ادامه به چند عامل تاثیر گذار در این زمینه اشاره می‌کنیم:
سابقه‌ی خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده به بیماری لک مبتلا شده باشد احتمال پیدایش آن در دیگر اعضای خانواده نیز بیشتر میشود.
بیماری‌های خود ایمنی: چنانچه دچار انواع بیماری‌های خود ایمنی باشید شانس ابتلا به بیماری پوستی پیسی افزایش پیدا می‌کند. حتی اگر یکی از اعضای خانواده دچار بیماری خود ایمنی باشد باز هم احتمال بروز بیماری پوستی پیسی در سایر اعضای خانواده بالا است.
ابتلا به سرطان: مبتلا شدن به سرطان لنفاوی و ملانوم ( سرطان پوست) نیز موجب بروز بیماری پیس میشود.
تغییرات ژنتیکی: تغییرات ژنتیکی نیز یکی دیگر از عوامل ایجاد بیماری پوستی پیسی است.
ترشح هورمون‌های شیمایی عصبی: در برخی موارد ترشح هورمون‌های شیمیایی از سیستم عصبی به سلول‌های پوستی موجب تخریب و تغییر رنگ پوست میشود و فرد دچار ویتیلیگو سگمنتال میشود.
استرس: در موقعیت استرس قرار گرفتن عامل مهمی در به وجود آمدن بیماری پوستی پیسی است همچنین موجب تشدید آن نیز میشود.
آسیب‌های پوستی: شامل بریدگی یا سوختن پوست در آفتاب
راه‌های تشخیص ویتیلیگو چیست؟
مسلما در زمان بروز لکه‌ها مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق آن امری الزامی است. پزشک برای اینکه بتواند آن را از سایر بیمارهای پوستی تشخیص دهد سوالاتی راجب زمان پیدایش لکه‌ها، سابقه بیماری‌های خود ایمنی در فرد، مشاهده این لکه‌ها در دیگر اعضای خانواده و… می‌پرسد.
برای تشخیص دقیق‌تر معمولا از روش نمونه برداری استفاده می‌کنند. در این روش مقداری از پوست را به عنوان نمونه به آزمایشگاه می‌فرستند تا در آنجا با بررسی دقیق‌تر بفهمند که در ناحیه آسیب دیده سلول‌های رنگدانه وجود دارد یا نه.
همچنین یک روش دیگر تشخیص بیماری پوستی پیسی استفاده از لامپ ماوراء بنفش است که پوست را در برابر آن قرار می‌دهند تا به راحتی بتواند بیماری ویتیلیگو را از سایر بیماری‌هایی با علائم مشابه تشخیص دهند.
روش‌های درمان ویتیلیگو
درمان ویتیلیگو باید با هدف برگرداندن رنگ پوست به حالت اول باشد شاید در ابتدا محال به نظر برسد اما اینطور نیست. پزشک در انتخاب نوع درمان عوامل و شرایط مختلفی را مد نظر قرار می‌دهد عواملی مثل:
- شدت بیماری
- ناحیه یا نواحی درگیر شده با بیماری برص و اندازه لکه‌ها
- تعداد لکه‌های ایجاد شده
- میزان گستردگی لکه‌ها
- چگونگی جواب دهی بدن به روند درمان
پزشک برای درمان بیماری پوستی پیسی از دو روش استفاده می‌کند: روش طبی و جراحی یا ترکیبی از هر دو مورد.
در درمان بیماری پوستی پیسی با دارو معمولا ۳ ماه زمان خواهد برد تا داروها بر روی لکه‌ها اثر کند. روش طبی نیز خود شامل موارد مختلفی میشود و شامل دارو درمانی و پرتو درمانی و لیزر است که هر کدام را به اختصار توضیح می‌دهیم.
کرم‌های موضعی
این کرم‌ها حاوی کورتیکواستروئید است که می‌تواند لکه‌های سفید را به رنگ اصلی خود درآورند همچنین از دیگر مزایای استفاده از این کرم‌ها کند شدن سرعت رشد لکه‌های سفید است. کرمی که برای درمان بیماری پیس تجویز میشود باید قدرت لازم برای تاثیر گذاشتن روی سلول‌های رنگدانه را داشته باشد.
خرید بهترین برند های کرم دست و پا با قیمت مناسب و کیفیت بالا
چنانچه دوره مصرف کرم‌های موضعی طولانی شود ممکن است عوارضی را در بدن بیمار ایجاد کند این عوارض شامل:
- لاغری
- روئیدن موهای زائد در بدن
- سوزش پوست
- پوست حالت جمع شدگی پیدا کند
داروهای خوراکی
در کنار پمادهای موضعی دارو نیز تجویز میشود که این داروها ترکیبی از استروئید و آنتی بیوتیک است که فقط با تجویز پزشک برای درمان ویتیلیگو در اختیار بیمار قرار می‌گیرد.
درمان با اشعه ماوراء بنفش و پسورالن A(PUVA)
پسورالن (Psoralen) نوعی دارو است که هم به صورت قرص و هم به صورت کرم وجود دارد. در این روش بیمار برای درمان، پسورالن را مصرف کرده و پزشک بیمار را درمقابل پرتو ماوراء بنفش قرار می‌دهد تا دارو فعال شود. در این روش درمانی باید به این نکته توجه کنید که بعد از قرار گیری در مقابل پرتو اشعه، از پوست خود را در برابر آفتاب محافظت کرده و عینک آفتابی به چشم بزنید.
عوارضی که این شیوه درمانی به وجود می‌آورد شامل، حالت تهوع، خارش، آفتاب سوختگی، تیره‌تر شدن پوست.
درمان ویتیلیگو با اشعه UVB
روش درمانی با اشعه UVB در واقع فرم پیشرفته روش PUVA است که از پرتو درمانی به شکل متمرکزتری استفاده شده است و این روش بر خلاف روش قبلی عوارض کمتری در بدن ایجاد می‌کند.
حتی بیمار می‌تواند تحت نظر پزشک معالج خود از این روش به عنوان درمان خانگی پیسی استفاده کند.
درمان ویتیلیگو با لیزر Excimer
این شیوه برای درمان لکه‌های کوچک مناسب است و روند درمانی در این روش کمتر از ۴ ماه است و بیمار در طول هفته، ۳ جلسه باید لیزر درمانی شود.
کاهش رنگ بدن
روش دیگری که برای درمان ویتیلیگو وجود دارد رنگ درمانی یا کاهش رنگ بدن است. این شیوه زمانی موثر است که بیماری پوستی پیسی بیشتر از ۵۰ درصد پوست بدن را درگیر کرده باشد همچنین سایر روش‌های درمانی تاثیری در روند بهبودی نداشته که در این صورت پزشک این روش را پیشنهاد می‌کند.
در این شیوه درمانی تمرکز بر روی سایر نواحی پوست است که درگیر بیماری لک و پیس نشده در واقع پزشک تلاش می‌کند با کمتر کردن رنگ سایر نواحی سالم پوست، رنگ آن را با نواحی آسیب دیده متعادل کند.
این روش درمان ویتیلیگو به وسیله‌ی نوعی پماد است که پزشک تجویز می‌کند و به صورت موضعی استفاده میشود ممکن است ۲ سال طول بکشد تا درمان کامل صورت بگیرد. عوارضی که این روش ایجاد می‌کند حساس شدن به نور خورشید به صورت همیشگی خواهد بود.
جراحی
چنانچه روش‌های مذکور و داروهای طبی برای درمان بیماری پوستی پیسی موثر واقع نشده باشد از جراحی استفاده میشود. از این شیوه زمانی به کار گرفته میشود که طی ۱ سال گذشته هیچ لکه‌ی جدیدی در بدن بیمار بروز نکرده باشد و یا اینکه منشاء پیدایش این بیماری در بدن بیمار، نور خورشید نباشد.
جراحی نیز خود متدهای مختلفی را در بر می‌گیرد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
مقاله پیشنهادی: مانیکور ناخن با پدیکور ناخن چه فرقی با هم دارند و مراحل انجام آنها چگونه است؟
جراحی پیوند پوست
در این روش جراحی، جراح با برداشتن بخشی از پوست بدن بیمار که سالم است و رنگدانه دارد و انتقال آن به نواحی دارای لکه‌های سفید رنگ سعی در درمان ویتیلیگو می‌کند. این نوع جراحی عوارضی را در پی دارد از جمله عوارض آن می‌توان به عفونت پوست، ایجاد اسکار روی پوست و احتمال اینکه رنگدانه‌های پوست سالم نیز رنگ ندهد زیاد است.
نوع دیگر از همین روش جراحی در حال حاضر انجام میشود که پیوند پوست تاول نام دارد در این روش نیز جراح با ایجاد تاول در اطراف نواحی آسیب دیده پوست از قسمت فوقانی تاول سلول‌های رنگدانه را انتقال می‌دهد این روش نسبت به پیوند پوست عوارض کمتری دارد.
پیوند پوست ملانوسیت
در این شیوه پزشک معالج، مقداری از ملانین پوست را برمی‌دارد و به آزمایشگاه انتقال می‌دهد در آنجا ملانین‌ها را پرورش می‌دهند بعد از آن ملانوم‌های پرورش یافته را به نواحی آسیب دیده پیوند می‌زند.
میکروپیگمنتیشن
میکروپیگمنتیشن که شبیه به خال کوبی است و معمولا در رنگ دادن به لب‌ها از آن استفاده میشود ولی برای از بین بردن لکه‌های بیماری پیس نیز می‌تواند موثر باشد به این صورت که رنگ را به وسیله میکروپیگمنتیشن در نواحی مورد نظر تزریق می‌کند اگر چه عوارض این روش عدم تناسب رنگ ایجاد شده با رنگ پوست است.
نکاتی که به روند درمان کمک می‌کند
به دلیل اینکه روند درمان ویتیلیگو کند است و در دراز مدت تاثیرات درمان مشخص میشود بنابراین رعایت نکات زیر برای درمان بیماری پیس موثر است.
مصرف ضد آفتاب
از آنجایی که مناطق آسیب دیده فاقد رنگدانه ( ملانونین) هستند در برابر نور خورشید بسیار بیشتر صدمه می‌بیند بنابراین لازم است تا جای ممکن در معرض آفتاب نباشید و یا از کرم ضد آفتاب استفاده کنید. هر چه SPF کرم بالاتر باشد موثرتر خواهد بود. تا جای ممکن از برنز کردن خودداری کنید زیرا تفاوت رنگ بین ناحیه صدمه دیده و سالم بسیار بیشتر میشود.
کرم برنزه کننده
برای اینکه دو رنگی پوست آزار دهنده به نظر نیاید می‌توانید از کرم‌های برنزه کننده برای متعادل و یک رنگ کردن رنگ پوست خود استفاده کنید. مصرف برنزه کننده ضد آب می‌تواند ماندگاری بیشتری داشته باشد.
خرید انواع ضد آفتاب مناسب برای انواع پوست
سلامت روان
بیماری ویتیلیگو نه تنها ظاهر بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد بلکه در روحیه و اعتماد به نفس نیز تاثیر منفی می‌گذارند چنانچه بیمار در کنار روش‌های درمانی به بهداشت روان خود اهمیت دهد علاوه بر بالا بردن کیفیت زندگی خود اثرات دارو درمانی را موثرتر خواهد کرد.
عوارض بیماری پوستی پیسی
بیماری پوستی پیسی مانند هر بیماری دیگر دارای عوارضی است که این عوارض قبل و بعد از درمان بدن فرد بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بیماری لک و پیس می‌تواند در عملکرد چشم‌ها عوارضی را ایجاد کند مثلا ممکن است در لایه‌های بافت سطح خارجی شبکیه چشم اثر بگذارد و آن را درگیر کند که به آن اپیتلیوم رنگدانه می‌گویند.
چنانچه عوارض آن کل شبکیه چشم را درگیر کند کورئید و اگر فقط بخشی از چشم‌ها تحت تاثیر این بیماری قرار بگیرد یووئیت گفته میشود.
عوارض بیماری پوستی پیسی در گوش برخی از افراد نیز اثر گذاشته و فرد بیمار را دچار ناشنوایی می‌کند که هیپوکازیس گویند.
عوارض بعد از درمان ویتیلیگو
افرادی که دچار بیماری پوستی پیسی شده‌اند باید این حقیقت را بپذیرند که بعد از درمان نیز امکان بازگشت لکه‌های سفید رنگ وجود دارد بنابراین نمی‌توان با اطمینان گفت که با استفاده از روش‌های درمانی ذکر شده بیماری لک به طور کامل از بین می‌رود.
مصرف داروهای استروئیدی در مدت زمان طولانی بدن را دچار عوارض جدی تری نسبت به قبل از درمان بیماری برص می‌کند در نتیجه این عوارض روی بسیاری از اندامها (غدد فوق کلیوی، تیروئید، هورمون‌ها) تاثیر منفی می‌گذارد.
درمان خانگی پیسی
با وجود طولانی بودن دوره درمان بیماری پوستی پیسی می‌توان در کنار درمان‌های طبی از درمان‌های خانگی نیز استفاده کنید. ادعا نمی‌کنیم که درمان خانگی پیسی موجب بهبودی کامل آن شود اما می‌تواند عوارض ناشی از بیماری و درمان را کمتر کند.
هیچ تحقیق علمی ثابت نکرده است که کمبود ویتامین یا هر ماده مغذی دیگری باعث به وجود آمدن بیماری پیس میشود همچنین هیچ رژیم غذایی خاصی باعث کمک به درمان ویتیلیگو نمی‌شود اما با رعایت آن در افراد پرخطر باعث پیشگیری و در افراد مبتلا کمک می کند که علائم کاهش پیدا کند. در ادامه به معرفی مواد غذایی مفید برای درمان خانگی پیسی می‌پردازیم.
رژیم غذای مناسب برای پیشگیری بیماری پوستی پیسی
با اتکا به شعار معروف پیشگیری بهتر از درمان است، افراد سالم و حتی کسانی که دارای بیماری زمینه‌ای هستند یا سابقه این بیماری را در اعضای خانواده خود دارند می‌توانند با رعایت این رژیم مانع از بروز این بیماری شوند.
برای پیشگیری از بیماری برص خوردن روزانه آب به مقدار کافی و همچنین مواد مغذی که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن میشود نظیر بتاکاروتن و آنتی اکسیدان‌ها ضروری است. خوردن مواد غذایی زیر برای پیشگیری از بیماری پوستی پیس مفید است:
- خوردن سیب
- موز
- خرما
- انجیر
- سبزیجات برگی مثل کاهو، رومی، کلم پیچ
- سبزیجات ریشه‌ای مثل چغندر، هویج، شغلم
- نخود
محدویت‌های غذایی مبتلایان بیماری ویتیلیگو
همانطور که قبلا گفتیم هیچ ماده غذایی و یا رژیمی برای درمان بیماری پوستی پیسی وجود ندارد اما کمک کننده است در مقابل نیز هیچ ماده غذایی برای بدتر شدن بیماری برص وجود ندارد با این حال تجربیات افراد مبتلا به این بیماری نشان می‌دهد که با خوردن برخی غذاها ناراحتی‌هایی را احساس کرده‌اند (غذاهای حاوی هیدروکینون‌ها موجب اختلال در بدن فرد مبتلا میشود).
برخی از مواد غذایی که مبتلایان از خوردن آنها احساس خوبی نداشتند:
- مرکبات
- قهوه
- الکل
- سرشیر
- بلوبری
- انگور
- ماهی
- انار
- گوشت قرمز
- گلابی
- گوجه فرنگی
- گندم
این نکته را نیز مد نظر داشته باشید که واکنش بدن انسان‌ها مثل هم نیست و ممکن است برخی از این مواد تاثیری منفی برای بعضی افراد نداشته باشد
ویتامین‌های ضروری برای پیشگیری و درمان بیماری پوستی پیسی
برخی از مبتلایان از تاثیر مصرف برخی از ویتامین‌ها بر رنگ پوست خود گفته‌اند اما مدرک علمی در این رابطه در دسترس نیست با این وجود مصرف ویتامین‌های زیر در پیشگیری و درمان بیماری پوستی پیسی مفید است:
- ویتامین D
- ویتامین C
- ویتامین B12
- آنزیم‌ها
- بتاکاروتن
- آمینواسیدها
همچنین برای جلوگیری از عود بیماری پوستی پیسی دریافت مقدار کافی از مس، آهن و روی می‌تواند به این امر کمک کند.
معرفی چند روش برای درمان خانگی پیسی
بخش پایانی مقاله را به معرفی چند ماده طبیعی که به روند بهبودی از بیماری ویتیلیگو موثر است اختصاص می‌دهیم.
خاک رس قرمز
خاک رس منبع غنی از مس است می‌توانید با تهیه یک ماسک خاک رس به همراه آب زنجبیل به افزایش گردش خون در لکه‌های پوستی کمک کنید. برای این کار به ۲ قاشق خاک رس و ۱ قاشق آب زنجبیل نیاز دارید آنها را مخلوط و روی لکه‌ها قرار دهید. می‌توانید از این ماسک هر روز استفاده کنید.
گیاه جینکو بیلوبا
جینکو بیلوبا نوعی گیاه است که اخیرا آن را به عنوان درمان کننده طبیعی بیماری پوستی پیس می‌دانند دلیل این امر قدرت تسکین دهندگی التهابات ناشی از این بیماری و همچنین افزایش جریان خون است.
روغن زردچوبه و خردل
ترکیب زردچوبه و خردل از روش‌های شناخته شده در جهت درمان بیماری پوستی پیسی است. این ترکیب می‌تواند بر روی رنگدانه‌های نواحی صدمه دیده اثر مثبت بگذارد. طرز تهیه این ترکیب چند قاشق غذاخوری پودر زردچوبه را با مقداری روغن خردل مخلوط کرده تا خمیر بدست آید سپس آن را روی لکه‌ها بمالید و بعد از ۲۰ دقیقه با آب ولرم بشورید.
این ترکیب را می‌توان به مدت ۲ هفته و روزی ۲ مرتبه بر روی موضع بمالید.
ویتامین E
یکی دیگر از مواد طبیعی مفید برای درمان خانگی پیسی استفاده از ویتامین E است که می‌توانید به شکل موضعی بر روی لکه‌های پوستی استفاده کنید. ویتامین E با مرطوب نگه داشتن نواحی آسیب دیده و رفع التهاب و خارش برای درمان بیماری پوستی پیسی مفید است. نحوه استفاده از ویتامین E به این صورت است که کپسول را باز کرده و روغن آن را به روی موضع آسیب دیده مالش دهید و ۳۰ دقیقه صبر کنید تا جذب پوست شود آنگاه با آب ولرم بشویید و خشک کنید.
پایایا
پاپایا نیز از جمله میو‌های شناخته شده برای درمان ویتیلیگو است که به سلول‌های رنگدانه کمک می‌کند تا فعالیت خود را بازیابند. از آب میوه پاپایا می‌توانید هم به عنوان نوشیدنی استفاده کنید و هم تکه‌های میوه را به لکه‌ها بمالید و اثر آن را در پر رنگ شدن لکه‌های سفید ببینید.
منابع
ndtv.com
draxe.com
healthline.com
webmd.com
mayoclinic.org
